Trung tướng Nguyễn Chánh Thi đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Việt Nam thông qua việc tham gia vào cuộc “đảo chính” và “chống đảo chính”. Hãy cùng tìm hiểu về những sự kiện quan trọng này.
Những bước ngoặt lịch sử ngày 30/4: Nhìn từ nhiều phía
Trước khi nói về cuộc “chống đảo chính”, chúng ta hãy nhìn ngược lại thời điểm lực lượng quân đội của cựu thiếu tướng Lâm Văn Phát và đại tá Phạm Ngọc Thảo nổi dậy làm chủ Sài Gòn vào chiều ngày 19/2/1965. Trong buổi họp toàn thể vào ngày 20/2/1965, tướng Nguyễn Chánh Thi đã được bầu làm Tư lệnh Quân đoàn giải phóng thủ đô (Sài Gòn). Đêm đó, tướng Thi đã điều động các đơn vị quân đội như biệt động quân, thiết giáp, thủy quân lục chiến và nhảy dù phối hợp với trung đoàn bộ binh thuộc Sư đoàn 7 đóng tại Long An để tái chiếm các căn cứ quân sự và cơ sở hành chính tại Sài Gòn.
Cuộc “đảo chính mới” trong lòng Sài Gòn
Thành công của cuộc “chống đảo chính” đã mở ra cuộc “đảo chính mới” trong lòng Sài Gòn. Mục tiêu của cuộc “đảo chính mới” này là lật đổ nguyên thủ tướng, tổng tư lệnh quân đội là đại tướng Nguyễn Khánh. Tướng Khánh bị các tướng lãnh ghép “nhiều tội”, trong đó tướng Thi cho rằng tội gây chia rẽ tôn giáo và lẵng đoạn quân đội của tướng Khánh là nguy hiểm nhất.
Tướng Nguyễn Cao Kỳ đã đồng ý loại bỏ tướng Khánh và đề nghị “sự thay đổi phải được thực hiện trên căn bản pháp lý” để tránh gây tai tiếng. Kỳ đề nghị “rước bác sĩ Sửu (Quốc trưởng Phan Khắc Sửu) ở Thượng hội đồng quốc gia để thảo ra một sắc lệnh cho phép thực hiện”. Tuy nhiên, việc này mất quá nhiều thời gian. Trong khi tìm cách đẩy tướng Khánh ra đi, các nhà lãnh đạo sợ rằng tướng Khánh có thể lợi dụng thời gian còn lại để thực hiện cuộc “đảo chính” ngược. Vì vậy, tướng Thi đã có giải pháp ủy nhiệm Tư lệnh Quân đoàn giải phóng thủ đô Nguyễn Chánh Thi đến gặp Quốc trưởng Phan Khắc Sửu vào tối ngày 21/2/1965 để yêu cầu ký ngay sắc lệnh giải nhiệm tướng Khánh.
Nguyễn Chánh Thi đã trình bày yêu cầu của mình trước Quốc trưởng Sửu. Sau khi nghe xong, Sửu nhìn sang hai ông Quát và Thiệu (thời điểm đó là thủ tướng Phan Huy Quát và phó thủ tướng Nguyễn Văn Thiệu) để hỏi ý kiến. Cả hai ông đã đồng ý ký sắc lệnh “truất phế” tướng Khánh. Tuy vậy, Sửu vẫn chần chừ và muốn cân nhắc lại cũng như hỏi ý kiến một số người khác. Tuy nhiên, Nguyễn Chánh Thi không chấp nhận và thúc Sửu phải có quyết định ngay lập tức. Cuối cùng, sắc lệnh “giải nhiệm Nguyễn Khánh” đã được ký và công bố ngay lập tức. Tin tức này khiến tướng Khánh bàng hoàng và cay đắng. Ông đưa ra một công điện phổ biến và chỉ trích tiếng súng đánh đổ cuộc “chống đảo chính” trước đó đã biến thành cuộc “đảo chính Khánh” do Nguyễn Chánh Thi và Nguyễn Cao Kỳ khởi xướng.
Sau khi tướng Khánh rời Việt Nam, cuộc “đảo chính không tiếng súng” đã đạt được thành công hoàn toàn với việc thủ tướng Quát và quốc trưởng Sửu từ chức sau vài tháng (11/6/1965). Trung tướng Nguyễn Văn Thiệu được bổ nhiệm làm Chủ tịch Ủy ban lãnh đạo quốc gia và tướng Nguyễn Cao Kỳ làm Chủ tịch Ủy ban hành pháp trung ương (14/6/1965). Sự thăng hoa của hai tướng Thiệu – Kỳ đã kéo theo một loạt các tướng tá cùng phe cánh của họ tăng thêm quyền lực.
Số phận của các tướng lãnh
Tuy nhiên, không phải tất cả những tướng lãnh đồng hành đã có số phận như hai tướng Thiệu – Kỳ. Hãy xem hai trường hợp sau đây:
1. Lâm Văn Phát
Sau thất bại, những sĩ quan tham gia cuộc “chính biến” ngày 19/2 đã bị Tòa án Quân sự Mặt trận vùng III chiến thuật xét xử vào ngày 7/5/1965. Phạm Ngọc Thảo, Lâm Văn Phát và Nguyễn Kim Báu cùng 40 người khác đã bị tuyên án tử hình vắng mặt. Lâm Văn Phát sống âm thầm suốt 10 năm sau sự kiện này và được tổng thống Dương Văn Minh phục hồi. Tuy nhiên, sau cuộc “đảo chính” thất bại ngày 30/4/1975, ông đã bị giết theo lệnh của tướng Thiệu. Trước khi Sài Gòn sụp đổ, ông đã được thủ tướng Nguyễn Cao Kỳ ân xá và cuối cùng ông cũng ở lại Sài Gòn. Cuộc đời của ông đầy biến động và chìm nổi.
2. Nguyễn Chánh Thi
Trung tướng Nguyễn Chánh Thi đã từ chối tham gia chính trị và quyết định rời Sài Gòn để quay về quê hương Thừa Thiên – Huế sau một tuần kể từ cuộc “chống đảo chính”. Ông tiếp tục làm Tư lệnh Quân đoàn I và Tư lệnh vùng I chiến thuật, đóng ở Đà Nẵng và thường ghé thăm Huế. Trong một lần đến Huế, ông có cuộc gặp gỡ với Ngô Đình Cẩn, em ruột của tổng thống Ngô Đình Diệm. Trong buổi nói chuyện đó, ông Cẩn hỏi ý kiến của ông Thi liệu ông có muốn ông ấy trình tổng thống để được thăng cấp không. Đáp lại ông Cẩn, ông Thi lịch sự nhấn mạnh rằng cấp bậc không quan trọng đối với ông.
Tuy nhiên, sau khi rời khỏi buổi gặp gỡ, Nguyễn Chánh Thi nhận được một công văn từ Nha An ninh quân đội yêu cầu điều tra ông vì “những hoạt động có hại cho quốc gia”. Tướng Thi đã rút ngắn kế hoạch đảo chính của mình và tiến hành tấn công dinh Độc Lập vào ngày 11/11/1960.
KẾT LUẬN
Cuộc “chống đảo chính” và “đảo chính” do trung tướng Nguyễn Chánh Thi tham gia đã để lại dấu ấn lớn trong lịch sử Việt Nam. Những sự kiện này đã thay đổi cục diện chính trị và quân sự của Việt Nam vào thời điểm đó. Dù số phận của các tướng lãnh không “chung đường” với Thiệu – Kỳ nhưng những hành động và quyết định của họ đã làm nên những trang sử lịch sử không thể quên.