Nhìn chung, quá trình phục hồi vết thương da diễn ra qua ba giai đoạn: phản ứng viêm, tăng sinh và tái tạo tổ chức. Thời gian để hoàn toàn hồi phục vết thương dao động từ 3-6 tháng. Tuy nhiên, bất kỳ rối loạn nào xảy ra trong quá trình này cũng có thể ảnh hưởng đến diễn biến và chất lượng của sẹo.
Tùy thuộc vào mức độ tổn thương và tình trạng nhiễm trùng, vết thương có thể liền sẹo theo ba cách khác nhau: kỳ đầu, kỳ hai và kỳ ba. Sẹo bình thường là khi vùng sẹo có bề mặt phẳng ngang với da xung quanh, có màu trắng hồng, mềm mại và không có triệu chứng đau đớn. Ngược lại, các loại sẹo khác về hình thể, cấu trúc và đặc tính được xem là sẹo không bình thường. Những loại sẹo này thường gây quan tâm cao vì ảnh hưởng đến thẩm mỹ và đôi khi cả chức năng của vùng da bị sẹo.
Một loại sẹo không bình thường đáng chú ý là sẹo lồi, còn được gọi là sẹo keloid. Đây là một loại sẹo bệnh lý của da gây ảnh hưởng nặng nề đến thẩm mỹ, tâm lý và sức khỏe của người bệnh. Sẹo lồi hình thành do sự tích tụ quá mức của collagen trong trung bì da. Đặc biệt, sự mất cân bằng giữa quá trình tổng hợp và phân hủy collagen là nguyên nhân chính. Sẹo lồi không có nguy cơ ung thư hóa nhưng có những đặc điểm đáng chú ý và gây khó khăn trong việc kiểm soát và điều trị.
Một loại sẹo không bình thường khác là sẹo phì đại (hypertrophic scar). Điều này cũng là một loại sẹo bệnh lý của da, nhưng có tiến triển và tiên lượng tốt hơn nhiều so với sẹo lồi. Sự hình thành của sẹo phì đại cũng liên quan đến sự mất cân bằng giữa quá trình tổng hợp và phân hủy collagen. Tuy nhiên, sự mất cân bằng này chỉ là tạm thời và sẽ được sửa chữa trong giai đoạn tái tạo tổ chức. Sẹo phì đại có thể phát triển lớn hơn nhưng không xâm lấn ra ngoài phạm vi vết thương ban đầu. Thường tự thoái lui sau một thời gian và thường có kết quả tốt khi sử dụng phẫu thuật sửa sẹo đúng cách.
Sẹo lõm, còn được gọi là sẹo teo (atrophic scar), có hình thể và cấu trúc ngược lại với sẹo lồi và sẹo phì đại. Sẹo lõm xuất hiện dưới dạng các hố, rãnh sâu và thấp hơn bề mặt da xung quanh. Điều này là kết quả của sự thiếu hụt các cấu trúc cơ bản của trung bì da và tổ chức dưới da trong quá trình hồi phục vết thương. Sẹo lõm thường xuất hiện sau trứng cá, các ổ viêm nhiễm da hoặc do tác động của steroid tại chỗ. Mặc dù không gây ra triệu chứng đau đớn, ngứa hoặc co kéo da, sẹo lõm có ảnh hưởng đáng kể đến thẩm mỹ và tiềm ẩn nguy cơ mắc các ổ viêm nhiễm mới cho da.
Sự xuất hiện của sẹo giãn (stretch marks) là một dạng phổ biến khác của sẹo không bình thường. Chúng có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí da nào và là kết quả của sự căng giãn da quá mức trong một thời gian ngắn. Các nguyên nhân gây sẹo giãn bao gồm thai nghén, tăng giảm cân quá mức và tăng hormone corticosteroid. Trái với các loại sẹo khác, sẹo giãn có thể tự thoái lui hoặc cải thiện sau thời gian hoặc qua các phương pháp can thiệp như RF, fractional laser hay phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ.
Vì sẹo là một vấn đề không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn đến tâm lý và sức khỏe, việc kiểm soát và điều trị các loại sẹo không bình thường là rất quan trọng. Mục tiêu của việc điều trị là biến một sẹo bệnh thành sẹo bình thường hoặc biến một sẹo xấu thành một sẹo đẹp hơn. Để biết thêm thông tin và các phương pháp điều trị sẹo, hãy tham khảo trang web EzBeauty.vn.
Tác giả: TS. Đỗ Thiện Dân – Khoa Y học Thực nghiệm C15