Đau là một trạng thái mà chúng ta đã quen thuộc. Nhưng để hiểu rõ hơn về nguyên lý điều chỉnh đau, chúng ta cần phân biệt giữa đau và cảm thụ đau. Đau là trạng thái mà chúng ta cảm nhận, trong khi cảm thụ đau là quá trình thần kinh mã hóa các kích thích độc hại. Tuy nhiên, không phải tất cả các tín hiệu cảm thụ đau đều được nhận biết là đau.
Cơ quan thụ cảm đau (Nociceptor)
Nociceptor là các đầu tận cùng của dây thần kinh tự do có trong hầu hết các loại mô. Chúng được kích hoạt bởi các kích thích cơ học, nhiệt và hóa học, và biến chúng thành tín hiệu đau. Cơ quan thụ cảm đau tạo ra điện thế hoạt động khi các kênh ion trong màng tế bào được kích hoạt bởi một kích thích đủ lớn.
Các tế bào thần kinh hướng tâm sơ cấp (Primary Afferent Neurons)
Các tín hiệu cảm thụ đau được truyền đến thần kinh trung ương bởi các tế bào thần kinh hướng tâm sơ cấp. Các tế bào này bao gồm một thân tế bào ở một trong các hạch rễ lưng, một nhánh ngoại biên và một nhánh trung tâm dẫn đến tủy sống. Có ba loại tế bào thần kinh hướng tâm sơ cấp: sợi C, sợi A-delta và sợi A-beta. Tuy nhiên, chỉ có sợi C và sợi A-delta thường có chức năng cảm thụ đau.
-
Các sợi C: Đây là những sợi thần kinh nhỏ không có bao myelin truyền tín hiệu đau chậm, với tốc độ 1,0 đến 4,0 m/giây. Cảm giác đau từ sợi C thường được mô tả là nhói, đau nhịp đập, nhức nhối hoặc bỏng rát. Đau từ sợi C thường đi kèm với các phản ứng tự chủ như đổ mồ hôi, tăng nhịp tim và huyết áp. Điều này có thể được giảm bằng chất kháng thụ thể opioid như naloxone.
-
Các sợi A-delta: Đây là những sợi có myelin đường kính nhỏ truyền tín hiệu đau nhanh hơn sợi C, với tốc độ 30 m/giây. Cảm giác đau từ sợi A-delta thường được mô tả là sắc nhọn, như bị đâm hoặc châm chích. Đau từ sợi A-delta thường không đi kèm với các phản ứng tự chủ và không bị chặn bởi opioid.
-
Các sợi A-beta: Đây là các sợi truyền các cảm giác không đau như rung, kéo căng da và cảm thụ cơ học. Sợi A-beta không gây ra cảm giác đau trừ khi được kích hoạt ở các vùng có sự nhạy cảm cao đến đau.
Các đường truyền trung ương (Central Pathways)
Các tín hiệu cảm thụ đau từ sừng lưng của tủy sống được truyền lên não qua bó gai đồi thị. Khi đã ở não, đầu vào được phân phối đến nhiều cấu trúc cảm giác, vận động và hệ viền, bao gồm vỏ não cảm giác thân thể sơ cấp và thứ cấp, vỏ não tiền vận động, vỏ vận động và các khu vực khác như thuỳ gai phần trước và đảo. Các tín hiệu này tạo ra trải nghiệm đau và có thể kích hoạt các phản ứng thể chất và hệ thống tự chủ, nội tiết và miễn dịch.
Hệ thống opioid nội sinh
Hệ thống opioid nội sinh là một cơ chế tự nhiên giảm đau trong cơ thể. Hệ thống này hoạt động bằng cách liên kết các peptide opioid với các thụ thể opioid trong hệ thần kinh. Các peptide này, bao gồm met-enkephalin và leu-enkephalin, tạo ra tác dụng giảm đau tương tự như morphine. Hệ thống opioid nội sinh cũng có khả năng ức chế sự truyền dẫn cảm giác đau bằng cách ức chế sự giải phóng axit gamma-aminobutyric trong não.
Nhạy cảm hóa trung ương (Central Sensitization)
Nhạy cảm hóa trung ương là quá trình tạo ra xung cảm thụ đau trong hệ thần kinh trung ương. Quá trình này có thể gây ra đau và các cảm giác khó chịu khác mà không chỉ giới hạn trong phân bố thần kinh ngoại vi. Nhạy cảm hóa trung ương có thể bắt đầu bởi một kích thích cảm thụ đau nhưng có thể tiếp tục vô thời hạn mà không cần kích thích ngoại vi.
Điều biến cảm thụ đau ở não (Modulation)
Tín hiệu cảm thụ đau từ sừng lưng của tủy sống được truyền lên các vùng não khác, bao gồm vỏ não cảm giác thân thể, vỏ não tiền vận động và các vùng khác. Quá trình này tạo ra ba đầu ra riêng biệt để đáp ứng với cảm thụ đau: nhận biết trải nghiệm đau, hoạt động thể chất và kích hoạt hệ thống cân bằng nội môi. Quá trình này có thể thay đổi theo hoàn cảnh và tác động của yếu tố nhận thức, cảm xúc, xã hội và ngữ cảnh.
Kết luận
Sinh lý đau là một quá trình phức tạp và có nhiều yếu tố ảnh hưởng. Hiểu rõ về cơ chế này có thể giúp chúng ta hiểu tại sao và cách cảm thụ đau diễn ra. Hơn nữa, việc nhận biết các yếu tố tác động đến cảm giác đau và sự biến đổi của nó có thể giúp chúng ta tiếp cận và quản lý đau một cách hiệu quả hơn.
Article updated and translated by EzBeauty.vn