Làm thế nào để vượt qua cảm giác tự ti và tủi hổ?

“Nhưng tủi hổ giống như một tổn thương không bao giờ được thổ lộ và vì thế mà cũng không bao giờ được chữa lành.” ~Andreas Eschbach

Tủi hổ. Ai ai cũng mang trong mình nỗi tủi hổ. Không ai muốn nhắc đến nó cả. Càng che giấu, nỗi tủi hổ càng xâm chiếm con người ta. Nỗi tủi hổ choán lấy tâm trí của con người ta và khiến họ cảm thấy có gì đó sai sai.

Hồi bé, tôi đã vật lộn rất nhiều với cảm giác “thua kém” người khác. Tôi đã từng không thích những đốm tàn nhang trên da mình, cảm thấy xấu hổ vì cơ thể mình, không thích cách nói chuyện bị ngọng, hay làn da tái nhợt như ma, đỏ ửng như trái cà chua. Thậm chí chỉ cần trở thành trung tâm chú ý, tôi sẽ bị mẩn đỏ. Danh sách này còn dài nữa. Đó là cảm giác tủi hổ sâu sắc mà tôi đã trải qua.

Có thể nói, tủi hổ thường gắn bó với những gia đình không hạnh phúc và gây ra những vấn đề tâm lý. Nỗi tủi hổ có thể trỗi dậy trong ai đó khi họ không có cảm xúc riêng của chính mình mà luôn cảm nhận những cảm xúc từ người khác. Tôi từng là một đứa trẻ rất nhạy cảm. Mỗi lần thể hiện cảm xúc của mình, tôi lại bị chế nhạo và điều này dẫn đến những vật lộn với nỗi lo âu và trầm cảm.

Trong xã hội, tủi hổ và tội lỗi thường đi đôi với nhau. Tuy nhiên, chúng có một sự khác biệt quan trọng. Tội lỗi liên quan đến hành động, những việc chúng ta làm. Khi chúng ta cảm thấy tội lỗi, có nghĩa là ta đã vi phạm nguyên tắc đạo đức của mình. Tội lỗi là lương tâm nội tại, giúp chúng ta biết điều chúng ta nên làm và không nên làm. Chúng ta có thể sửa chữa, học hỏi và tiến bộ.

Tủi hổ liên quan đến bản chất con người. Không phải là tôi làm điều gì xấu mà là con người tôi xấu xa. Nó cho chúng ta cảm giác thua kém so với người khác. Chúng ta không hoàn hảo, chúng ta là những sản phẩm có khuyết điểm.

Một người không thể tiến bộ được nếu họ vẫn bị vướng mắc trong nỗi tủi hổ và không thể thay đổi bằng cách khiến người khác cảm thấy tủi hổ. Điều này giống như nói rằng “bạn vô dụng và không thể thay đổi, nhưng hãy thay đổi bằng mọi giá.”

Khi chúng ta thấy tủi hổ, chúng ta chỉ nhìn thấy một phần nhỏ của bức tranh. Ta chỉ cảm thấy cô đơn, bị bỏ rơi và thấy mình vô cùng kém cỏi.

Thông thường, chúng ta đối phó với tủi hổ bằng cách xa lánh, bám víu hoặc chống lại nó. Xa lánh tủi hổ có nghĩa là trốn tránh, giữ im lặng. Bám víu tủi hổ là khi chúng ta nhượng bộ và làm vừa lòng người khác. Chống lại tủi hổ có nghĩa là ta cố gắng đối đầu với người khác. Chúng ta thường lựa chọn tủi hổ để chống lại tủi hổ.

Sinh ra là con người, chúng ta đều khao khát sự kết nối. Ta cần kết nối để tồn tại. Khi chìm đắm trong nỗi tủi hổ, chúng ta bỏ bỏ khả năng kết nối của mình. Phản ứng đầu tiên đối với tủi hổ là trốn tránh.

Điều này có thể là việc chúng ta luôn bận rộn với công việc, vướng bận trong mối quan hệ độc hại hoặc rút lui khỏi cộng đồng. Hơn nữa, chúng ta có thể gặp khó khăn trong việc có lòng tự trọng lành mạnh. Con người có thể thay đổi, lúc kiêu căng, ngạo mạn và lúc tự ti. Kết quả là chúng ta rơi vào các mối quan hệ không bền vững, thiếu chân thành và thiếu ý nghĩa.

Theo nghiên cứu của Brené Brown, tủi hổ sống sót nhờ vào sự im lặng, che giấu và phán xét. Tủi hổ lớn dần lên là do nó bị che giấu. Chỉ có lòng cảm thông mới giết chết được nỗi tủi hổ.

Chúng ta cần có can đảm để nói về tủi hổ. Khi chúng ta đào sâu hơn, chúng ta nhận thấy tủi hổ là nguồn gốc của sự sợ bị chối bỏ, khiến ta không dám mạo hiểm, không yêu thương cơ thể mình và phiền lòng bởi những phán xét của người khác.

Nhiều khi, chúng ta bị cuốn vào những hành vi tự hủy hoặc tấn công người khác. Khi chúng ta thành thực với khó khăn của mình, chúng ta sẽ ít bị mắc kẹt trong tình trạng tủi hổ. Tủi hổ không thể tồn tại nếu chúng ta đơn thuần chỉ làm nổi bật nó.

Vậy làm thế nào để chúng ta nhận thức và vượt qua tủi hổ?

• Đầu tiên, khi chúng ta cảm nhận tủi hổ, hãy nhận diện ngay nó. Khi tôi nói “Tôi là một nỗi nhục nhã” hoặc “Tôi là một thất bại”, đó chính là lúc tôi đang cảm thấy tủi hổ. Khi tôi tự chỉ trích bản thân, tôi cần nhận ra và điều chỉnh lại niềm tin của mình. Tôi không phải là một nỗi nhục nhã, chỉ đơn giản tôi đã làm một điều không đúng.
• Bước tiếp theo là phát triển ý thức hơn về những thời điểm khi cảm thấy tủi hổ. Chúng ta cần quan sát kích thích tạo ra tủi hổ. Cảm xúc, niềm tin và hành động của chúng ta đều được kích thích bởi những yếu tố này, dù chúng ta nhận ra hay không. Vì vậy, khi chúng ta cảm thấy tủi hổ, hãy cố gắng thay đổi suy nghĩ tích cực hơn để làm gián đoạn cảm xúc đó.
• Tiếp theo là khôi phục bản thân. Chúng ta phải tìm và thay thế những lời tự tiêu cực bằng năng lượng tích cực và ý nghĩa. Quan trọng là chúng ta phải trìu mến bản thân và yêu thương chính mình như cách chúng ta yêu thương những người thân yêu. Bạn không bao giờ gọi ai là vô dụng, đúng không? Vậy tại sao bạn lại xem thường chính bản thân mình?
• Cuối cùng, hãy chỉ mặt tên nỗi tủi hổ và trả lại nó về nơi thuộc về. Khi còn nhỏ, tôi bị bắt nạt vì thừa cân. Tôi cảm thấy xấu hổ với cơ thể và vòng một của mình. Tôi buồn lòng vì dạ dày của mình. Cuối cùng, tôi đã trao niềm tin rằng mình là “vô dụng và không đáng yêu” là nhờ những người bạn đã làm tổn thương tôi. Khi trưởng thành, tôi giảm cân nhưng vẫn ôm giữ những niềm tin đó. Tất nhiên, tôi biết cân nặng không quan trọng với phẩm chất và tình yêu. Tôi đã nhận ra nguồn gốc của những nỗi tủi hổ đó và trả lại chúng cho những người đã tổn thương tôi.
• Tránh những trạng thái tiêu cực và xây dựng năng lượng tích cực. Rất quan trọng khi chúng ta sống bên cạnh những ai yêu thương và lành mạnh. Khi tôi còn mắc kẹt trong nỗi tủi hổ, tôi thường muốn tách biệt. Trong những thời điểm đó, tôi cảm thấy cô đơn và tự ti hơn. Nếu tôi có thể chia sẻ với một người yêu thương về những khó khăn của mình, thì nỗi tủi hổ sẽ không còn tồn tại.
• Học cách tách biệt tủi hổ ra khỏi con người. Chúng ta cần hiểu rằng tủi hổ chỉ là một cảm xúc, không phải là trạng thái tồn tại. Ta không thể trở nên nhẫn nhịn tủi hổ, nhưng ta có thể kiên cường trước nó.
• Giúp người khác hiểu rằng cả ta và họ không đơn độc trong cảm xúc và khó khăn của mình. Việc có một người hiểu và tin tưởng chia sẻ những trải nghiệm của mình là rất quan trọng. Chúng ta phải hiểu rằng không ai hoàn hảo, nhưng chúng ta phải đủ dũng cảm để chia sẻ và thể hiện mình bằng bất cứ cách nào.

Dù tủi hổ có thể dẫn đến những khó khăn trong mối quan hệ và làm chúng ta cảm thấy thất vọng, nhưng chúng ta không nên cho tủi hổ chiếm lĩnh cuộc sống. Chúng ta hãy can đảm chiến đấu và bước tiếp với lòng tự trọng và tình yêu thương bản thân. Hãy trân trọng những ai yêu thương ta và hãy luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác.

Dịch giả: EzBeauty.vn