Quản trị nhân sự là một lĩnh vực phức tạp liên quan đến việc quản lý, phát triển tiềm năng và thu phục tâm hồn con người. Vì vậy, hiểu biết về tâm lý trở thành yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp duy trì nguồn nhân tài và tăng cường hiệu suất làm việc. Trong đó, tâm lý học trong tổ chức nhân sự là một trong những kỹ năng quan trọng cần có.
Các khía cạnh chính của tâm lý học – nhân sự
Mục tiêu của phát triển tâm lý học trong quản trị nhân sự
Tâm lý của mỗi người hình thành nên tư duy, hành vi và lối sống riêng biệt. Với sự phát triển của doanh nghiệp, áp lực trên vai các nhà quản trị nhân sự càng gia tăng. Họ phải luôn là người tìm kiếm nhưng lại không được đặt quá nhiều kỳ vọng vào kết quả. Nếu không thể hiểu được tâm lý của ứng viên hoặc nhân sự cấp dưới, nhà quản trị dễ gây ra những rối loạn lớn cho doanh nghiệp. Ngoài ra, mối quan hệ giữa con người càng phức tạp hơn khi nhân sự có tham vọng cao. Với mỗi quyết định mà nhà quản trị đưa ra, họ thường phản đối và yêu cầu nhiều hơn là sự hỗ trợ.
Vì vậy, vai trò của tâm lý – nhân sự là rất quan trọng. Nhờ cách xử lý tình huống một cách “đi trước đón đầu” và kế hoạch dự phòng phù hợp, doanh nghiệp mới có thể giải quyết được mọi rắc rối trong cơ cấu nhân sự hiện tại.
Các khía cạnh chính trong tâm lý học – nhân sự
Các vấn đề tâm lý thường xuất hiện trong quy trình quản trị nhân sự. Sự thay đổi trong suy nghĩ và quyết định của nhân viên luôn khiến doanh nghiệp gặp khó khăn. Vì vậy, nhà quản trị phải “dự đoán” tất cả các khía cạnh có thể xảy ra và ảnh hưởng đến hệ thống nhân sự. Từ đó, họ xây dựng chiến lược duy trì nguồn nhân lực và thu hút nhân tài về doanh nghiệp.
Dưới đây là 10 mảng chính trong tâm lý học nhận được sự quan tâm từ cộng đồng quản trị nhân sự:
-
Xây dựng đội ngũ vững mạnh và đạt hiệu quả: thể hiện qua văn hóa, môi trường làm việc, hoạt động đội nhóm, quan hệ lao động, tư duy và tác phong trong công việc.
-
Đào tạo và phát triển yếu tố con người: thông qua các khóa học chuyên môn, kỹ năng mềm, nâng cao tay nghề.
-
Tuyển dụng và chiêu mộ nhân tài: chiến lược xây dựng thương hiệu nhà tuyển dụng, tìm kiếm ứng viên phù hợp, bộ câu hỏi trong phỏng vấn, quy trình tuyển dụng công bằng.
-
Tâm lý chênh lệch và mối quan hệ đồng nghiệp: thiết lập hoạt động tập thể, tinh thần làm việc nhóm và lương thưởng theo năng lực.
-
Năng lực làm việc: đo lường và đánh giá năng suất làm việc, xây dựng chiến lược quản lý năng lực.
-
Kế hoạch truyền thông và phủ sóng doanh nghiệp: chiến lược Marketing nội bộ, văn hóa giao tiếp và ứng xử trong môi trường làm việc.
-
Sức khỏe và an toàn lao động: chế độ bảo hiểm, giảm thiểu căng thẳng trong công việc, an toàn lao động và vấn đề về sức khỏe.
-
Tâm lý xáo trộn trong cơ cấu quản lý: thăng tiến, sa thải, tái cấu trúc và thu hẹp quy mô doanh nghiệp.
-
Định hướng ngành nghề hiệu quả: công tác hướng nghiệp, thu hút nhân tài, giảm thiểu sự ra đi của nhân viên.
-
Động lực làm việc: đánh giá hiệu suất làm việc, đánh giá nhân sự thường xuyên và hiệu quả.
-
Phản hồi tích cực và tiêu cực từ nhân viên: ghi nhận ý kiến đánh giá khách quan từ nhân viên, cải thiện sự hài lòng, quản lý xung đột và sự gắn bó với doanh nghiệp.
Áp dụng các hiệu ứng tâm lý vào quản trị nhân sự
Các nghiên cứu về tâm lý học đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các vấn đề nhân sự. Đặt mục tiêu là con người, doanh nghiệp cần xây dựng lộ trình và chiến lược riêng – yếu tố tạo nên sự vững mạnh trong hệ thống nhân sự nội bộ.
Hiệu ứng bươm bướm
Hiệu ứng bươm bướm có ý nghĩa tương tự như hiệu ứng đám đông trong sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên, trong lĩnh vực quản trị nhân sự, doanh nghiệp thường phải đối mặt với hiệu ứng tâm lý này chỉ với một hành động nhỏ. Thậm chí, truyền thông không cần tham gia vào sự việc thì hiệu ứng vẫn gây ảnh hưởng lớn.
Áp dụng hiệu ứng này trong quản trị nhân sự, lãnh đạo nên để mắt tới những thành tích nhỏ của nhân viên. Thay vì tổng hợp bảng thành tích và khen thưởng lớn vào cuối năm, các khoản thưởng “nóng” sẽ tăng hiệu suất công việc lên nhiều lần. Bên cạnh đó, mọi cá nhân được tuyên dương cũng khiến tinh thần làm việc tăng lên đáng kể. Sự cạnh tranh cũng là một phần của hiệu ứng tâm lý bươm bướm trong quản trị nhân lực.
Hiệu ứng đầu vào
Hiệu ứng này tập trung vào việc phát triển nguồn nhân lực một cách hiệu quả. Thay vì yêu cầu kết quả dự án lớn, nhà quản trị nên đặt mục tiêu nhỏ hơn và nâng cao từng bước cho từng cá nhân và nhóm. Điều này kích thích sự bền bỉ và tư duy thích nghi với các yêu cầu mới từ lãnh đạo. Ngược lại, nếu không xử lý một cách khéo léo vấn đề tâm lý này, thái độ từ chối dễ lan rộng trong doanh nghiệp.
Áp dụng với chế độ quản lý nhân sự và tiền lương, nhà quản trị cần xây dựng các bậc lương từ thấp đến cao. Tránh việc đưa ra khoản thưởng quá lớn trong giai đoạn đầu. Phương pháp này có thể tác động đến hiệu suất công việc trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, nó không hiệu quả nếu áp dụng trong tầm nhìn dài hạn. Nhân viên rất dễ rơi vào trạng thái tự mãn hoặc phản ứng tiêu cực nếu có bất kỳ vấn đề liên quan đến lương thưởng.
Hiệu ứng Westerners
Hiệu ứng này xuất phát từ nghiên cứu của các nhà tâm lý học phương Tây nổi tiếng. Nghiên cứu nhằm tìm hiểu tác động của tiền lương và thưởng lên thói quen làm việc của nhân viên. Ban đầu, khi con người chưa có định nghĩa cụ thể về môi trường và đặc thù công việc, họ dễ bị ảnh hưởng. Định hướng làm việc vì đam mê là một phần tâm lý “non nước hữu tình” của nhân viên, giúp nhà quản trị áp dụng hiệu ứng tâm lý Westerners. Cụ thể, cơ chế lương thưởng sẽ ảnh hưởng đến đam mê ban đầu và đẩy sự nỗ lực cải thiện thu nhập của nhân viên. Tuy nhiên, hạn chế của hiệu ứng tâm lý này là vấn đề giảm cơ chế lương thưởng. Nhân viên sẽ phản ứng mạnh nếu cảm thấy năng lực làm việc không được đền đáp xứng đáng.
Tâm lý học trong tổ chức nhân sự là kiến thức chuyên môn và kỹ năng mềm mà các nhà quản trị cần nắm vững. Để vận hành doanh nghiệp ổn định, hệ thống quản trị nhân sự đóng vai trò quan trọng trong các bộ phận. Chính vì vậy, nhà quản trị cần phải “lọc” tinh tế và quyết đoán để nắm bắt được tâm lý tích cực và tiêu cực từ đội ngũ nội bộ.